Kultura ludowa to dziedzictwo, które stopniowo zanika, dlatego niezwykle istotne jest dbanie o jej przekaz pokoleniowy i ochronę. Spotkanie zorganizowane 13 grudnia 2024 r. przez Bibliotekę Pedagogiczną w Zamościu oraz P.H.U. EGER Księgarnię – Kawiarnię im. Bolesława Leśmiana było doskonałą okazją do popularyzacji wiedzy o regionalnych tradycjach i języku.
Gościem wydarzenia zatytułowanego „Gwara Zamojszczyzny na tle gwary lubelskiej” była prof. dr hab. Halina Pelc – językoznawca, dialektolog i autorka 12-tomowego „Słownika gwar Lubelszczyzny”. Spotkanie przyciągnęło wielu miłośników lokalnej kultury, nauczycieli oraz uczniów zainteresowanych bogactwem językowym regionu.
Profesor Pelc podkreśliła, że gwara to nie tylko język, ale również świadectwo tradycji, historii i mentalności mieszkańców Lubelszczyzny. Zwróciła uwagę na wielką rolę edukacji, wspólnych dyskusji oraz bezpośrednich rozmów młodych ludzi z dziadkami i pradziadkami jako skutecznego sposobu na zachowanie tradycji. Szczególną uwagę poświęciła odrębnościom regionalnym cech gwarowych oraz ich powiązaniom z językiem ogólnonarodowym. Omówiła także odbicie sformułowań gwarowych w sferze obyczajowej, obrzędowej, wierzeniach oraz religijności ludowej.
Uczestnicy dowiedzieli się m.in. czym jest donica (makutra, naczynie do robienia ciasta), do czego kiedyś używano zolnika (drewnianego naczynia w kształcie beczki do zaparzania bielizny w ługu) oraz kociuby (narzędzia do wygarniania węgli z pieca chlebowego). Poznali także regionalne nazwy roślin i zwierząt, jak bodziak lub bodiak (chwast, oset) czy zezula (jedno z określeń kukułki). Nie zabrakło również ciekawostek językowych, takich jak fakt, że słowo „galareta” ma aż dwadzieścia osiem różnych nazw w etymologii ludowej.
Wydarzenie zakończyło się serdecznymi podziękowaniami dla prof. Haliny Pelc za jej ogromny wkład w dokumentowanie i popularyzację dziedzictwa językowego Lubelszczyzny.
