Kiedy przyjaciele odwiedzali go w jego pracowni malarskiej w Paryżu i zobaczyli jego nowy obraz, byli zdziwieni i zszokowani. Niektórzy sądzili, że malarz popadł w obłęd. André Derain miał stwierdzić: „Nie zdziwiłbym się, gdyby któregoś dnia powiesił się za tym obrazem”. Tymczasem ten właśnie obraz, zatytułowany „Panny z Awinionu” z 1907 roku, pędzla Pabla Picasso, zapoczątkował nowy nurt w malarstwie – kubizm – i stał się kamieniem milowym w sztuce XX wieku. Ostre, łukowate podziały figury, analogie z rzeźbą afrykańską, zaostrzenie konturów, zdeformowane ciała – to wszystko było charakterystyczne dla początkowej fazy kubizmu.
Hiszpański malarz pierwsze szlify w rysunku zdobywał pod okiem José Ruiza y Blasco. Potem uczył się w Szkole Sztuk Pięknych w Barcelonie oraz krótko w Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych w Madrycie. Krótko, bo pomimo nietuzinkowego talentu nie potrafił się dostosować do uczelnianego rygoru i ostatecznie został skreślony z listy studentów. Nie przeszkodziło mu to zostać jednym z najważniejszych malarzy XX wieku, a jego obraz „Kobiety z Algieru” został sprzedany w 2015 roku za 179,4 mln dolarów.
Pierwszą wystawę swoich obrazów miał w 1900 roku w kawiarni Els Quatre Gals w Barcelonie. Cztery lata później osiadł na stałe w Paryżu, gdzie skupił wokół siebie grupę artystów, poetów i krytyków. Jego początkową twórczość określa się jako okres błękitny, który przywoływał na myśl melancholijną zadumę, wzruszenie i współczucie („Dwie siostry”, „Stary gitarzysta”). Potem przyszedł okres różowy, w którym pojawiła się pogodniejsza kolorystyka i nieco weselsze postacie („Rodzina akrobatów”, „Akrobatka i młody arlekin”). A następnie przyszedł kubizm, w którym artysta spełniał się najbardziej.
Był niezwykle płodnym malarzem. W ciągu życia namalował kilka tysięcy obrazów. Zajmował się także rzeźbiarstwem, grafiką i ceramiką. W 1948 roku odwiedził Polskę, wziął udział w Światowym Kongresie Intelektualistów w Obronie Pokoju. Słynął z bujnego życia towarzyskiego. Kobiety były jego wielką inspiracją, co widać na jego niezliczonych pracach malarskich. 8 kwietnia przypada 50. rocznica śmierci tego wielkiego artysty.
